Nu in de Harfsttied is dat woller sowiet:
in mennigeen Dörp un Stadt is Markt.
In'n Amtmaand fangt se in Vechta an mit den Stoppelmarkt, un denn geint
dat in een Tour wieter: Päärmarkt in Ovelgün'n, Harfstmarkt in
Twüschenahn, Roonkarker Markt .. . ik kann gar nich all nöhmen. Overall
luurt de Lue up de Marktdaag, all weet se Bescheed wennehr dat is, is
doch jümmer to de sülvige Tied. Un denn freit se sik, dat se Wagens
bunt maken könnt för een Umtog, dat de Markt nu künnig maakt warrt,
faken van een historisch Person, dat de Dreihorgeln to hören sünd un dat
dat nu ennelk losgeiht.
In ole Tieden weer de Markt ja man bloots een Verkoop van Waren un
Deerter. Un wenn nu faken noch een Pott- un Pannenmarkt darbi is, un
an een Dag ok woll noch is Veehmarkt, so willt wi hü-tigendaags us
egentlich vergnögen un us amüseem. In de Buden gifft dat allerhand
Snüstereen, wat to'n Äten, Drinken un Slickern. De Kinner jankt na'n
Luftballon of na anner Speeltüüg. De Mannslüe probeert ehr Kraasch an
den Hauden-Lukas of willt mit de Flint een Papeerbloom scheeten. Amenn
hett'n mehr Glück an de Losbude? In mien Kinnertied wullen wi geern
Karussell föhren. Wi seten up de holten Peer un leten de Welt sik um us
dreihn. Laterhen schulen wi na de Autoscooter. Un vandagen gifft't de
Achterbahn, wo de Gondeln sik ok noch dreiht, kann een mit „Xenox"
hochflegen un mit Karacho woller runnerkamen, of in de „Atlantis
Rafting" dör dat Water su-sen. Jümmer höger un gauer, gefährlich mutt
dat wesen.
Nich mehr för mi. Man de Röök van Smoltkoken, Bratwust un Smuttaal
drifft mi doch elk Jahr na'n Markt, un ahn Fisch¬brötchen gah ik nich
woller na Huus. Veel Pläseer up'n Markt wünscht
|
VON KARIN BROUWER
Dat liggt al 'n beten trüch, dat wi - mien Fründin und ick - dat erste
Mal een eegen Stand up'n Flohmarkt harrn.
Dage vor den ansetten Termin weem wi al reinweg 'n beten upgereegt, wi
wussen ja garnich, wat up us tokeem un wat för Priese wi nehm'n schulln.
Wi harrn veel Kisten un Kasten vull mit Rödelkraam, allns, wat wi un de
Lü nich mehr bruken kunn'n.
As wi an'n Marktplatz ankemen, funnen wi an eene Eck Platz för usen
Tapezeerdisch. Dat Upstellen van dissen Disch funktioneerte noch nich so
ganz, aver de Navers hulpen us, wi weern somit glieks in de Gemeenschaft
mit upnahmen. To'n Utpacken keem'n wi ers gar nich, dar stunnen al een
paar Froonslü'e un keken in use Kisten und Kasten. Se wulln weten, wo
düer dat eene oder annere weer.
Naher kemen wi dorachter, dat se sülvst een eegen Stand harrn. Se hebbt
us glieks ansehn kunnt, dat wi ganz nee weern un hebbt dacht, se kunnen
us de besten Deele för fast schunken afhanneln, um disse Saken männigmal
dürer to verkopen. Ers sünd wi dor up rinfulln, aver mit de Tiet weern
wi up'n Kiewief.
BROKSER HEIRATSMARKT Den „Brokser Heiratsmarkt" schall
dat al 800 Jahr gäven. Fröher is he „Bartholomäus-Markt"
nöhmt wurrn. Dat hangt mit den hilligen Apostel Bartholomäus
tosamen.
In de Hauptsaak is't een Markt mit Päärhannel, köpen un
verköpen mit Handslagg. Gewerbeschau is dar ok mit bi.
De Markt schall een van de grötsten in Nordwest-Dütschland
wäsen. Lü van wiet un siet mööt dar elkeen Jahr tominnst een-
mal mit bi wäsen, bi den Puhee.
De Naam „Heiratsmarkt" hett sien eegen Bedüden. Siet Jahr un
Dag hebbt Fro- un Mannslü sik dar kennenlehrt, hebbt mit'nanner
danzt, sünd sik neeger kamen, hebbt uplessd vör'n Troaltar
stahn.
To de Tiet as Grootmud-der un Grootvadder sik verspraken
harrn, weern se woll in een aner Kledaasch upträ'en, man de
ool Traditschon is bleven.
|
In de ganzen Jahrn harrn wi ok al use Stammkundschaft. Se frogen us
direkt na Saken, wiel se bi us vorher wat Moijet funnen harrn. Wi harrn
veel Spaaß bi't Hannein un Snacken, un so männigeen Deel hett den
Besitzer wesselt.
Faken harrn wi Kisten van use Frünn' dorbi, wo wi nich wussen, wecke
moijen Saken dor binnen weern, so weern wi sülvst neescheerig. Use
„Sortiment" weer ok afstimmt up de Jahrestied.
Veel Geld hebbt wi nich mit na Huus bracht, aver wi harrn in de frische
Luft veel Lü drapen, männig Freud mit Hannein von ole Saken harrt un
kernen fröhlich un tofreen in't Huus weller an. Af un an in'n Jahr maakt
wi us dat Vergnögen
|
VON HEINZ EDZARDS
Mit dat Stück „Fierabend" hett us Ludwig Kimme ut Norden ene Geschicht
in een allerbest Oostfreesk öwer-laten. Se steiht in den „Plattdüütsch-Klenner"
ut dat Jahr 1974. Hier een paar Gedanken daar ut:
Fierabend
(Oostfreesk Platt)
Gifft dat noch woll so wat as de rechte Fierabend? Well geiht vandaag
bi all de Drockde un Gejage noch to't Huus rut? So moi bi't Füürherd
efkes binanner sitten as fröher, as se ehr Wark noch ahn Maschien mit
Hannen doon mussen. Wat weer dat makelk, wenn na all dat Gedrüüs de
Heemkes achter 't Füürherd sick hören leeten.
De Klumpen stunnen unnert't Stohl un de Föten mit de sülvstbreit Hasen
up de warme Füürherdplaat. De Tabakdöös leeg up dat Schös-teenbort
mit'n Packje Swar-ten Krusen för de lütje un Krüllsnitt för de lang
Piep, dartegen de Fidibussen ....
De Frolü seeten to stricken, hör Foten up Stövke un luren na de
Teekätel, de up apen Füür in't Susen weer. Up Tafel stürm de Treckpott
up de Teestov, dortegen de Teeköpkes mit Kluntjes un Rohmfatt...
In männig Huushollen wurr ok noch spunnen und wat wer dat för'n moi
Bild, wenn Moder dat Spinnrad in Gang harr.
Gifft dat noch woll sowat as den rechten Fierabend? Wer geiht vandaag
bi all de Drockde un dat Gejage noch ut't Huus ruut? So kommodig an'n
Füürheerd eben bi'nanner sitten as fröher, as se ehr Wark noch ahne
Maschinen mit Hannen doon mossen. Wat weer dat mackelk, wenn na all dat
de Trüütjes achtern Füürheerd sich höörn leten.
De Holschen sturnnen unner'n Stohl un de Fööt mit de sülvststrickden
Strümp up de warme Füürheerdplaten. De Tabakdöös leeg up dat
Schosteenboord mit een Pakeet Swatten Krusen för de lüttje un
Krüllsnitt för de lange Piep, daargegen de Fidibussen ...
De Froonslü seten to stricken, ehre Fööt up Stöövkes un lüsterden up
den Teeke-del, de up dat apen Füür an't Susen weer. Up'n Disch stund dat
Treckstöövken, daargegen de Teeköppkes mit Kluntjes un Rohmfatt...
In männig Huushollen wurd ok noch spunnen, un wat weer dat för'n moi
Bild, wenn Moder dat Spinnrad in Gang harr.
|
VON WALTER PIEPER
Dat Peerkarussel hett mi dat al immer andoon. Dat weer för mi de
Kramer¬markt. 1944, at ik 14 Jahr oolt weer, stunn dat för mi fast: Ik
bo een Peerkarussel!
Nu weer to de Tiet ja allns knapp, aver ik weer immer unnerwegens un
heff versocht wat to kriegen, wat ik bruken kunn, un ik kunn allns
bruken. Mien Mudder sä männichmal: „Wat wullt du mit den ganzen Schiet?"
1945 heff ik een Kettenkarussel un een Riesenrad bot, för een
Peerkarussel langte
dat Material nich. Dat Kettenkarussel un dat Riesenrad schull mien
lüttjen Broor to Wiehnachten kriegen, aver een Dag för Wiehnachten is
dat klaut wurrn. Aver denn, at man woller allns köpen kunn, heff ik Holt
kofft un 'ne ganze Menge Lampen (dat schull moi lüchten) un allns, wat
dor tohöörn dee.
Anfang van'e seßtiger Jahrn bün ik mit Fotoapperat un Recorder na'n
Kramermarkt gahn un heff Fotos van Fritz Heinemanns Peerkarussel maakt
un de Orgelmusik upnahmen. Wenn man so'n Karussel bot, mutt man vääl
Gedüür hebben. Väles heff ik 'n paarmal maken mußt, wenn't nich goot
genoog weer. Ok dat Löten van de lüttjen Lampen weer 'ne Fitzelarbeit,
wenn dat Lot överlopen dee un ik allns nochmal maken muß.
Aver ik wull ok geern mal fertig weern. Ik heff mi in den Keller
trüchtrucken, 'n ganzet Jahr weer ik wäkenlang väle Stunnen in'n Keller,
De Stunnen kann ik nich teilen. De Tafeln bemalen, twölf Peer, twee
Swien, twee Möhlen, dree Kutschen un de ganzen Figuren maken un bemalen,
dat weer 'n Barg Arbeit. De Navers
sään denn manchmal to mien Fro: „Dien Keerl kriggt man ja gar nich mehr
to sehn. Is de nich dor?" „Doch", sä mien Fro denn, „de is immer in'n
Keller."
At dat Karussel fertig weer, weer mi dat bald noch malöört. Dat Karussel
weer 77 cm un dat Döörlock weer ok 77 cm, aver mit so'n lüttjen Dreih
heff ik dat soeben rutkrägen. To'n Nikolausmarkt 2006 kunn ik dat in
Bokel utstellen. Dor keem dat goot an, un besunners de olleren Lü hebbt
foors seggt:
„Dat is dat Peerkarussel van Fritz Heinemann!"
|
Morgen is Freemarkt, denn geiht min Mudder na'n Markt.
Da kofft se 'n suren Hering,
dar kriegt wi all wat aff: Min Vadder en Stuck, min Mudder en Stuck, wi
Kinner kriegt den Rägen,
den känn wi got verdrägen.
De Katt de kriegt den Swanz,
da geiht se mit na'n Danz. De Muus de kriegt den Kopp,
dar geiht se mit na'n Lock. (Utsöcht van E. Coburger)
|
VON INGE ZUR HORST
Markt is een Verkoopstää van Waren för een Kuntrei, wo de Lüe jüst noch
na to kunnen.
In 't Middelöller geev de Landesherr sien Tostimmen, sien Verlööf för
een'n Markt, meist in Vörjahr un Harfst. Mit klobige Spannwarks tierden
de Lüe dör upknöste Wege na 'n Markt hen, geev noog Lüe de schoven mit
de Koor los, um ehr Woor to verhökern. Faken fief Stunnen hen, fief
trürch, hento keem de Markttiet.
Överlangs leten de Kunnen sik de Woor noch eben in 't Huus bringen. In
'n Harfst Kartüffeln, Appeln, Buskohl,
Wuddeln glieks in 'n Keller.
In Ollnborg geev't den 1. Markt um 1234. Poor Hunnert Johr later, to
Graf Anton Günthers Tiet, beleep sik dat up veer Märkte in 't Johr. In
Vörjahr weer dat de erste Sonndag na Ostern, denn an 'n 15Juni, 13. Juli
un an Michaelis, den 29. September.
Ut den letzten Markt is de Ollnborger Kramermarkt, so um 1608, wussen,
dat erste Karussel eers 1825 upboot. Eens weer't blos een Markt mit
allerlei Kraam.
So na un na kernen dor mehr Märkte hento. In 'n Harfst meist immer mit
'n Veehmarkt. Af 1655 druffen frömde Hannelslüe ehr Woor or Veeh mit
anbeen, besünners de Veehhändler keem dat gelegen. In de Wersermarsch stunnen vääl
Peer to 'n Verkoop. 1632 harr Graf Anton Günther 'n reinen Peermarkt in
Ovelgün'n gründt. För väle Johr de gröttste van Düütschland. An de 5000
Peer in 't Johr wurrn verkofft.
Ok in us Tiet , in September-Maand is Peermarkt in Ovelgünn'n as een
Besinnen mit an de grote Tiet. Een fasten Marktdag in enkelte Städte is
de 16. Oktober, St. Gallus, de Gallimarkt. De erste Wekenmarkt hier in
Ollnborg af 1801. Nu sünd dat dree in de Week, hento kummt de Buurn- un
de Öko-markt.
Bi enkelte gröttere Märkte steiht dat Vergnögen un Unnerhollen an erste
Stää. De Flohmärkte, de nehmt 'n besünnern Platz in. Dat Verhökern van
gebrückte Woor. Bi'n Gang övern Flohmarkt ward faken mennig Stück ut
langen vergahnen Tiet an-baen. So ganz van sülben loopt de Gedanken denn
is trürch.
In de hütige Tiet is de letzte Markt in 't Johr, de Wiehnachtsmarkt. De
ersten kernen in de 70er Johr.
Treckt wi is 'n Vergliek. Fröher geev dat poor Märkte in 't Johr. De
Lüe kernen dor siech nato. Vandagen, ok in lüttje Dörper is 'n
Wekenmarkt, hento 2 bis 3 Märkte, wo dat Vergnögen an erste Stää steiht.
Över goot utboote Wege un Straten kaamt de Lüe dor flink nato, of to
Foot, mit Rad or Auto, dat is de Meihte nich.
|
Zur aufrufenden Seite
|